.

UNESCO Global Geopark-Keurmerk

Het Geopark Schelde Delta, waarvan het Zwin Natuurpark in Knokke-Heist en de Zwinpolders rond Damme deel van uitmaken, krijgt officieel het UNESCO Global Geopark-keurmerk. Dat betekent dat UNESCO het gebied van het Schelde estuarium zó geologisch, cultuurhistorisch en landschappelijk uniek vindt dat de regio zich voortaan een UNESCO Global Geopark mag noemen en vanaf nu opgenomen is in het internationale UNESCO Global Geopark Network, samen met onder meer de zwarte vulkanische stranden van Lanzarote, de geothermische activiteiten van IJsland, en een van de diepste canyons van de wereld, de Colca in Peru.

Unieke regio

Nergens ter wereld is de wisselwerking tussen mens en water, de samenwerking én de tegenwerking, nog zo zichtbaar in het landschap als in de Vlaams-Nederlandse Schelde Delta. Een evenwicht vinden tussen het goede en het nodige in dit dynamische landschap is moeilijk, en verdient alle aandacht die een Geoparkstatus biedt.

Grensoverschrijdend netwerk

Vijf provincies (Zeeland, Noord-Brabant, Antwerpen, Oost- en West-Vlaanderen) zijn initiatiefnemers voor het stevige aanvraagdossier en werkten hiervoor samen met meer dan 60 gemeentebesturen, kennisinstellingen (zoals HZ/Ugent), musea (zoals Watersnoodmuseum/Mercatormuseum) en de toeristische diensten… Een huzarenstukje van publiek-private, internationale samenwerking.

Beleving in de Zwinstreek

Het Zwin Natuur Park is een van de onthaalpoorten die toegang verleent tot Geopark Schelde Delta. Het unieke getijdengebied leeft op het ritme van eb en vloed. Tweemaal per dag vullen de kreken en geulen zich met zeewater. Op het blotevoetenpad voel je het zand tussen je tenen en zwoeg je je een weg doorheen de slikken en schorren. Samen met de historische Zwinpolders rond Damme zijn dit de enige twee geosites in de provincie West-Vlaanderen. Met een beetje geluk krijg je vanop de uitkijktoren van de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk te Damme een adembenemend zicht tot aan het Zwin.

50 miljoen jaar jong

Het huidige landschap van Geopark Schelde Delta is een verhaal van 50 miljoen jaar bodemdaling en -opheffing, van stijging en daling van de zeespiegel, van getijdenwateren, rivieren en klimaatverandering. Daarnaast toont het de afwisselende rol van natuurlijke processen en menselijke invloeden van de laatste tweeduizend jaar: de Deltawerken, kleiputten voor de baksteennijverheid, turfwinning voor energie en zout, houtkap voor de bouw, gecontroleerde overstromingsgebieden (Sigmaplan)…

Internationaal keurmerk voor geologie

Een erkenning als UNESCO Geopark is een keurmerk dat internationale aandacht schenkt aan het geologisch erfgoed van een gebied, en de daarmee samenhangende cultuurhistorie. Dit geeft initiatieven voor onderzoek, natuur- en landschapsbeheer en duurzaam toerisme dan ook meer kans op (Europese) fondsen. UNESCO hecht ook veel belang aan de educatie, de lokale tradities en de holistische aanpak van de geoparken.

.

De geschiedenis van het Zwin in een notedop

Het Zwin is een unieke combinatie van een bezoekerspark en een natuurgebied. Graaf Léon Lippens lag aan de basis. In 1952 stichtte hij het natuurreservaat ‘Het Zwin’. Het was meteen het eerste Vlaamse reservaat.

Het natuurgebied

Tegenwoordig hoor je regelmatig dat één of ander gebied beschermd wordt en als natuurreservaat zal beheerd worden, maar in 1952 was dat een heel gedurfd, vernieuwend idee.

Het enthousiasme en het doorzettingsvermogen van Graaf Léon Lippens, directeur van de vastgoedmaatschappij Compagnie het Zoute, lagen aan de basis van de beslissing om het prachtige natuurgebied, dat toen 150 hectare betrof (waarvan 25 hectare op Nederlands grondgebied), te vrijwaren. Hij was niet alleen de directeur van de Compagnie het Zoute, maar ook een natuurliefhebber én een vogelkenner, die oog had voor de ecologische samenhang. Bovendien vond hij het erg belangrijk dat mensen de natuur leerden kennen en waarderen. Hij was een ‘ecoloog-avant-la-lettre’.

.

Het educatief vogelpark

In 1953 vormde de Compagnie het Zoute, onder impuls van Graaf Léon Lippens, de voormalige koninklijke tuin om tot een educatief vogelpark. De koninklijke villa werd ingericht als restaurant en in de omliggende tuin kwamen kooien waarin een soortenrijkdom van inheemse vogels - waaronder zangvogels, meeuwen, steltlopers, roofvogels, … - werd gepresenteerd. Zo konden bezoekers van dichtbij kennis maken met de vogels die ze tijdens hun wandeling in het natuurreservaat enkel van ver konden waarnemen.

De combinatie van een educatief park met een natuurreservaat was in die tijd baanbrekend. Deze gewaagde onderneming kende een bijzonder groot succes. Het Zwin groeide geleidelijk in belang en aanzien, zowel in binnen- als in buitenland. Het aantal bezoekers steeg zienderogen en de belangstelling van schoolgroepen nam toe. Het Zwin werd ook de thuisbasis voor allerlei wetenschappelijk onderzoek. Duizenden vogels kregen een ring rond de poot en medewerkers verrichten uitgebreid onderzoek op de unieke vegetatie. Het concept kreeg tot ver in Europa navolging. In Frankrijk en in Spanje vonden beheerders van reservaten op hun beurt inspiratie in het Zwin.

Voor de oprichting van zijn reservaat, met aan de ingang een vogelpark, had Graaf Léon Lippens zich laten inspireren door de realisatie van Sir Peter Scott in Slimbridge (Engeland).

In 1990 kreeg het vogelpark een grondige opknapbeurt. In 2006 besliste de Compagnie het Zoute om het Zwin te verkopen. Op 1 oktober 2006 kwam het toenmalig vogelpark in handen van de Provincie West-Vlaanderen. Het natuurgebied, de Zwinvlakte, werd aangekocht door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) van de Vlaamse Overheid. De Provincie West-Vlaanderen en het Agentschap Natuur en Bos bouwden samen het voormalige Zwin om tot het huidige Zwin Natuur Park. Het nieuwe Zwin Natuur Park werd officieel geopend op 10 juni 2016.

.

De Zwinstreek als Landschapspark

Dit erkend Landschapspark wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid.

De primaire doelstellingen voor de ontwikkeling van de landschapsparken zijn:

1. Het versterken en herstellen van de landschappelijke identiteit en kwaliteit vanuit een integrale visie op erfgoed, natuur, landbouw, wonen, bedrijvigheid, toerisme en recreatie.
2. Het prioritair realiseren van Europese en Vlaamse doelen.
3. Het aanbieden van een unieke beleving van het landschap en de streek aan zowel lokale inwoners als binnen- en buitenlandse bezoekers.
4. Een dynamisch coöperatieve werking.

De Zwinstreek is een prachtig gebied aan zee, gelegen op de grens van Vlaanderen en Nederland, in het noorden van West-Vlaanderen, het westen van Zeeuws-Vlaanderen en een klein stukje op Oost-Vlaams grondgebied.
Het gebied strekt zich uit van Brugge, Damme en Knokke-Heist tot Maldegem, Sint-Laureins en Sluis, en omvat een uitgestrekt, open kust- en Scheldepoldergebied dat in totaal 45.311 hectare beslaat. Hiervan bevindt zich 21.881 hectare in Vlaanderen, 23.430 hectare in Nederland (gemeente Sluis, provincie Zeeland), 5.529 hectare in Oost-Vlaanderen en 16.282 hectare in West-Vlaanderen.

In de zomer van 2021 meldde de Provincie West-Vlaanderen de Zwinstreek aan als kandidaat om erkend te worden als Vlaams Landschapspark. De Provincie West-Vlaanderen nam de coördinerende rol op en diende een aanvraagdossier namens - en met de steun van - de andere Zwinstreek-partners: de steden en gemeenten Brugge, Damme, Knokke-Heist, Maldegem, Sint-Laureins en de Provincies Oost-Vlaanderen en Zeeland.

De kandidatuur tot erkenning als Landschapspark werd eveneens gesteund door o.m. het Regionaal Landschap Houtland & Polders, het Regionaal Landschap Meetjesland, Toerisme Oost-Vlaanderen, Toerisme Meetjesland, Westtoer, Natuurpunt Beheer, de IOED Raakvlak, Boerennatuur, Landschappen Sint-Laureins vzw, UGent en de Euregio Scheldemond.

In het masterplan en operationeel plan, waaraan in 2022 en 2023 hard gewerkt werd, worden de ambities verder met elkaar verknoopt en geïntegreerd, vanuit een visie op de duurzame streekontwikkeling. Deze documenten bevatten de toekomstvisie en het programma waar de partners zich de komende 24 jaar op willen richten, evenals specifieke projecten en acties die ze in de eerste 6 jaar na de erkenning willen uitvoeren.

Uit de 13 gebieden die zich aanmeldden werd het dossier van de Zwinstreek in januari 2022 weerhouden, samen met die van 6 andere gebieden in Vlaanderen. Tegen de deadline van 31 mei 2023 en na een breed opgezet planproces met tal van participatiemogelijkheden, diende de Provincie West-Vlaanderen de plannen in bij de Vlaamse overheid. Na diverse werkgroep-bijeenkomsten en werksessies met vertegenwoordigers van middenveld- en van belangenorganisaties, hechtten de steden, de gemeenten en de betrokken provinciebesturen reeds hun eerste goedkeuringen aan de plannen voor de Zwinstreek.

Op 13 oktober 2023 werd de Zwinstreek erkend als Landschapspark.

In 2024 ontving het Zwin officieel het UNESCO Global Geopark keurmerk.

Ontdek het zelf

Profiteer van de vakantie of weekends en wandel of fiets een van de vele interessante routes om het Unesco Global Geopark Schelde Delta te ontdekken: scheldedelta.eu/nl/ontdek-unesco-global-geopark

Ontdek het West-Vlaamse luik op zwin.be

Lees meer informatie op www.scheldedelta.eu